هنجارگریزی معنایی قرآن در شعر محمد عفیفی مطر

چکیده قرآن کریم و مفاهیم ارزنده و والای آن، همواره حضوری چشمگیر در آثار و نوشته های شاعران و ادیبان در هر دوره از زمان داشته است. متن قرآن و زیبایی های به­کاررفته در آن به­گونه ای است که قرآن را از انحصار به دوره ای مشخص، خارج می سازد؛ از این رو ادیبان و شاعران، پیوسته توجه ویژه ای به ساختار بی نظیر آیات و نکات بلاغی نهفته در متن آن داشته و کوشیده اند تا با پیوند کلام خود به کلام الهی، بر انسجام سخن خویش بیفزایند.  محمد عفیفی­مطر ازجمله شاعران معاصر عرب است که در سروده های خویش، متأثر از قرآن کریم و آیات الهی است و در بیشتر موارد، جنبه های ادبی آیات را با متون شعری خود درهم آمیخته و تصاویری بدیع، فراروی مخاطب خویش قرار می دهد. وی نیز مانند بسیاری از شاعران گذشته و معاصر با الهام گیری از ساختار و ظرافت های به­کاررفته در بافت روایی آیات و نیز متأثر از حافظه­ی ذهنی خود، در سرودن اشعار خویش در تعامل و ارتباط مستقیم با قرآن کریم است. تأمل در دیوان عفیفی مطر، گویای حضور گسترده ی آیات و واژگان قرآنی در متن شعری مطر است که در بیشتر نمونه­ها، بلاغت قرآن و آرایه­های به­کاررفته در آن را در کلام خود به تصویر می کشد. آنچه در این مقاله بدان پرداخته می شود، بررسی نمونه های بلاغی قرآن در سروده های محمد عفیفی مطر از دیدگاه قواعد هنجارگریزی معنایی (استعاره، کنایه، تشبیه و مجاز) است. براین اساس، استفاده­ی شاعر از زیبایی های بلاغی آیات قرآن در قالب محورهای جانشینی و هم نشینی ارزیابی می شود.